Kim jest kredytobiorca? Jakie są jego prawa i obowiązki?

Według danych Biura Informacji Kredytowej Polacy zaciągają coraz więcej zobowiązań. W 2023 r. suma udzielonych kredytów i pożyczek wynosiła 727 mld zł, co stanowi olbrzymi wzrost w porównaniu z rokiem 2022 – o 5 mld zł. W grudniu 2023 r. wartość zapytań o kredyty hipoteczne wzrosła o 421%.

Z kolei dane zebrane z całego ubiegłego roku wskazują, że wartość wszystkich udzielonych kredytów gotówkowych i pożyczek wyniosła niemal 74 mld zł. Sytuacja na rynku powoli się stabilizuje, a nasza zdolność kredytowa rocznie.

Analizując ranking kredytów gotówkowych, możemy zauważyć, że raty zobowiązań są nieco niższe niż jeszcze w zeszłym roku, co stanowi dodatkową zachętę dla klientów.

Kto to jest kredytobiorca? Definicja

Kim dokładnie jest kredytobiorca? Definicja mówi, że jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która zaciągnęła kredyt.

Jakie są rodzaje kredytów bankowych? Oferta jest bardzo szeroka, jednak do najczęściej udzielanych należą:

• kredyty gotówkowe
• kredyty hipoteczne,
• kredyty samochodowe,
• kredyty konsolidacyjne.

Pojęcie kredytobiorcy odnosi się do kredytów bankowych. Z kolei osoba, która korzysta z kredytu konsumenckiego, jest określana jako konsument.

Przykład: Anna potrzebowała środków na remont mieszkania. W tym celu udała się do banku i podpisała umowę na kredyt gotówkowy w wysokości 20 tys. zł z okresem kredytowania na 3 lata. Jako kredytobiorca, Anna ma określone prawa i obowiązki – musi między innymi zwrócić pożyczone środki w terminie.

Dowiedz się, jaki kredyt może zaproponować ci bank – sprawdź nasz Kalkulator zdolności kredytowej.

Kredytobiorca a kredytodawca – różnice 

Wiemy, już kim jest kredytobiorca i że w praktyce nie mógłby on istnieć bez kredytodawcy, który udziela zobowiązania. Jakie różnice występują pomiędzy tymi dwoma podmiotami?

• kredytobiorca to osoba fizyczna, która otrzymuje określone środki pieniężne i zobowiązuje się do ich zwrotu w terminie wskazanym w umowie kredytowej,
• kredytodawca to podmiot, który udziela kredytu – przekazuje kredytobiorcy określone środki,

• kredytodawcą najczęściej jest bank, chociaż może być nim również przedsiębiorca, który w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia kredytu.
• zgodnie z Prawem bankowym, bank, który jest kredytodawcą, może prowadzić czynności związane z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy oraz kontrolować sposób wykorzystania środków i spłatę zobowiązania.
• zarówno kredytodawca, jak i kredytobiorca, ma szereg praw i obowiązków, z których musi się wywiązać.

Kto może zostać kredytobiorcą?

Chociaż banki starają się minimalizować procedury związane z wnioskowaniem o kredyt, to kredytobiorca musi spełnić szereg warunków, żeby uzyskać pozytywną decyzję. Kto może być kredytobiorcą? Osoba, która chce uzyskać dodatkowe środki, powinna:

• ukończyć 18 lat,
• mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
• posiadać stały dochód i udokumentować go,
• w określonych przypadkach posiadać odpowiednie zabezpieczenie kredytu (np. hipoteczne),
• wnieść wkład własny – w przypadku kredytu hipotecznego,
• posiadać pozytywną historię kredytową.

Najwięcej warunków muszą spełnić osoby, które ubiegają się o kredyty hipoteczne – procedura jest dość skomplikowana i rozłożona w czasie, a klient musi dostarczyć szereg dokumentów.

Jak bank ocenia przyszłego kredytobiorcę?

Banki w procesie kredytowym wnikliwie oceniają sytuację majątkową, zawodową i osobistą klienta. Kredytobiorca musi wykazać, że będzie w stanie uregulować zadłużenie w terminie wynikającym z umowy – spłacać kolejne raty zobowiązania bez opóźnień.

Konieczność dokładnej weryfikacji klienta wynika z przepisów prawa oraz rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego. Co dokładnie sprawdza bank, badając zdolność kredytową?

• wysokość dochodów – liczą się nie tylko dochody uzyskiwane ze stosunku pracy, ale również z umów cywilnoprawnych, najmu mieszkania, emerytury, renty oraz innych źródeł dochodu. Żeby dowiedzieć się, czy nasze dochody będą pozwalały na zaciągnięcie zobowiązania, najlepiej sprawdzić kalkulator kredytowy online.
• wysokość stałych zobowiązań – pod uwagę brane są wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego, raty innych kredytów, alimenty lub inne stałe świadczenia, które płaci klient.
• staż pracy i rodzaj umowy, na podstawie której klient jest zatrudniony – najlepiej oceniana jest umowa o pracę na czas nieokreślony, chociaż banki akceptują również umowy cywilnoprawne.
• branżę, w której zatrudniony jest klient – niektóre sektory rynku, np. tzw. budżetówka czy zawody medyczne są oceniane lepiej w procesie weryfikowania zdolności kredytowej,
• wiek kredytobiorcy – jest to szczególnie istotne w przypadku zobowiązań długoterminowych, takich jak kredyty hipoteczne. Im starszy kredytobiorca, tym krótszy okres kredytowania może zaproponować bank, co wiąże się ze zmniejszeniem zdolności kredytowej,
• stan cywilny,
• liczbę osób w gospodarstwie domowym,
• dane z BIK – bank sprawdza scoring kredytobiorcy, który wskazuje, w jaki sposób klient spłacał dotychczasowe zobowiązania. Ocena punktowa jest podawana w skali od 0 do 100 – im wyższa, tym większa szansa na kredyt.
• rejestry dłużników – osoby zadłużone, np. z komornikiem na koncie nie mają szans na uzyskanie kredytu w banku.

Kredytobiorca - z czego wynikają prawa i obowiązki kredytobiorcy?

Wszystkie przywileje i obowiązki zapewnia kredytobiorcy Ustawa z dnia 11 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Przepisy tej ustawy dotyczą przede wszystkim umów o kredyt konsumencki. Takie zobowiązanie udzielane jest w wysokości nie większej niż 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w innej walucie.

Prawa kredytobiorcy

Jakie prawa ma kredytobiorca? Konsument podpisujący umowę o kredyt bankowy ma szereg przywilejów, z których może skorzystać. Są one ujęte w rzeczonej ustawie o kredycie konsumenckim i najczęściej widnieją jako zobowiązania kredytodawcy i pośrednika kredytowego wobec klienta. Jakie prawa ma konsument zaciągający zobowiązanie? Sprawdźmy.

Prawa klienta

• Prawo do otrzymania rzetelnej informacji o ofercie lub usłudze.

Osoba starająca się o kredyt, przed podpisaniem umowy powinna zapoznać się z projektem umowy. Dodatkowo musi otrzymać informację na temat: terminu oraz zasadach spłaty zobowiązania, kosztów kredytu oraz ewentualnej konieczności zawarcia dodatkowych umów.

• Prawo do odstąpienia od umowy pożyczki czy kredytu.

Odstąpienie od umowy jest darmowe i konsument nie ponosi żadnych opłat z tym związanych. Jedynym wyjątkiem jest konieczność pokrycia odsetek za okres, od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty. Kiedy kredytobiorca może wypowiedzieć umowę kredytu? Zgodnie z prawem ma na to 14 dni od dnia jej zawarcia.

• Prawo do spłaty kredytu przed terminem.

Klient ma prawo do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. Dodatkowo kredytodawca nie może uzależniać wcześniejszej spłaty kredytu od tego, czy zostanie poinformowany przez konsumenta o takim zamiarze.

• Prawo do uzyskania wyjaśnienia w przypadku odmowy udzielenia kredytu. Klient może zażądać od kredytodawcy wydania dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej. Kredytodawca odmawiający udzielenia powinien niezwłocznie przekazać informację o wyniku weryfikacji oraz źródłach, z jakich korzystał.

Dowiedz się więcej: Co zrobić gdy bank nie chce udzielić kredytu?

Obowiązki kredytobiorcy

Kiedy kredytobiorca pobrał kredyt bankowy, między nim a kredytobiorcą powstał szereg zobowiązań. Najważniejszym z nich jest wywiązanie się z umowy, czyli dokonanie terminowego zwrotu pożyczonych środków. A co jeśli kredytobiorca nie spłaca kredytu? Niestety w takiej sytuacji, bank może wypowiedzieć umowę oraz zgłosić Twój dług do windykacji. A to niesie za sobą szereg przykrych konsekwencji.

Aby uniknąć nieprzyjemności, pamiętaj, że jako kredytobiorca, masz obowiązek:

• zapłaty odsetek naliczanych od kwoty kredytu,
• zapłaty prowizji, którą bank nalicza z tytułu udzielenia kredytu,
• korzystania ze środków w sposób zgodny z określonym w umowie - ten punkt dotyczy kredytów celowych np. na zakup samochodu.

Sparwdź: Kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu hipotecznego lub gotówkowego?

Obowiązki kredytobiorcy a rodzaje kredytów 

Banki oferują różne rodzaje kredytów, a to, co łączy kredytobiorców zaciągających różne zobowiązania, sprowadza się do konieczności zwrotu pożyczonych środków wraz z odsetkami w wyznaczonym terminie. Niektóre kredyty wiążą się jednak z dodatkowymi obowiązkami, co przedstawiliśmy poniżej.

Kredyt hipoteczny

• wniesienie wkładu własnego (min. 20% wartości nieruchomości lub 10% z dodatkowym ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego),
• przygotowanie dodatkowych dokumentów, w zależności od rodzaju nieruchomości, np. umowy przedwstępnej ze sprzedającym, odpisów z księgi wieczystej, wyceny nieruchomości, pozwolenia na budowę,
• podpisanie umowy w formie aktu notarialnego,
• uregulowanie opłat notarialnych lub związanych z wpisami do księgi wieczystej – to powinność kredytobiorcy.
• dokonanie wpisu hipoteki na rzecz banku do księgi wieczystej,

Pożyczka hipoteczna

• ustanowienie zabezpieczenia kredytu na nieruchomości będącej własnością kredytobiorcy (kredytobiorca musi być właścicielem nieruchomości).

Kredyt samochodowy

• obowiązek przeznaczenia środków pozyskanych w ramach kredytu na konkretny pojazd określony w umowie kredytowej.

Jak widzimy niektóre rodzaje kredytów, np. hipoteczne, nakładają na kredytobiorcę zdecydowanie więcej obowiązków.

Różnice między kredytobiorcą a poręczycielem, współkredytobiorcą i pożyczkobiorcą

Zacznijmy od wyjaśnienia, kim jest współkredytobiorca, poręczyciel i pożyczkobiorca.

• Współkredytobiorca to osoba, z którą zaciągamy kredyt, żeby zwiększyć szanse na uzyskanie pozytywnej decyzji ze strony banku. Może to być małżonek, rodzic, brat, ale również osoba niespokrewniona, np. przyjaciel. Kredyt zaciągamy wówczas wspólnie i wspólnie musimy go spłacić.
• Poręczyciel (żyrant) to osoba, która nie zaciąga z nami zobowiązania, a jedynie deklaruje, że w przypadku problemów ze spłatą kredytu, będzie w stanie je uregulować za kredytobiorcę.
• Pożyczkobiorca to osoba zaciągająca pożyczkę – kredyt konsumencki, ale również pożyczająca środki np. od osób z rodziny. Pożyczka jest regulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego i odnosi się również do tzw. pożyczek prywatnych – udzielanych przez osoby fizyczne. Pożyczkobiorca bywa utożsamiany z kredytobiorcą.

Zarówno współkredytobiorca, poręczyciel, jak i pożyczkobiorca podlegają badaniu zdolności kredytowej – bank weryfikuje ich dochody, stałe zobowiązania, historię kredytową w BIK czy formę zatrudnienia. Osoby te podlegają również czynnościom windykacyjnym – chociaż nie wszyscy na tym samym etapie. A jakie są różnice?

Kredytobiorca, który decyduje się na zaciągnięcie zobowiązania, musi mieć świadomość, że oprócz praw, ma także liczne obowiązki. Najważniejszym jest spłata kredytu w terminie wynikającym z umowy.

Warto też pamiętać, że przy składaniu wniosku zdolność kredytowa jest skrupulatnie weryfikowana, a kredytobiorca często musi przedstawiać dodatkowe dokumenty. Zanim zdecydujesz się na konkretną ofertę, dokładnie zapoznaj się z warunkami i upewnij się, że będziesz w stanie spłacić dług bez opóźnień.

Dodatkowe źródła: