Odrzucenie spadku - najważniejsze informacje
Osoby, które uzyskują spadek po jakiejś osobie, powinny wiedzieć o tym, że zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem możliwe jest odziedziczenie nie tylko wartościowego majątku, ale również długów. Zrzeknięcie się spadku daje z kolei szansę na to, aby uniknąć konieczności spłacania zobowiązań, które zaciągnął w przeszłości spadkodawca.
Śmierć bliskiej nam osoby zawsze jest ogromnie bolesnym i wyjątkowo trudnym przeżyciem w życiu każdego człowieka. Mimo trwającej żałoby niekiedy jesteśmy zmuszeni do załatwiania wielu czasochłonnych formalności. Do najważniejszych formalności zalicza się w szczególności te, które dotyczą kwestii dziedziczenia. Niestety, wraz ze spadkiem nie zawsze otrzymuje się cenny majątek, tylko coś zupełnie odwrotnego. Bezrefleksyjne przyjęcie spadku bez dokładnego sprawdzenia różnych rzeczy może spowodować, że zostaniemy zobowiązani do spłacenia zadłużenia osoby zmarłej.
Na szczęście, polski ustawodawca wprowadził kilka rozwiązań prawnych, które mają na celu skuteczną ochronę interesów spadkobierców. W chwili obecnej nie ma możliwości, aby nieświadomie przejąć długi należące do spadkodawcy. W dalszym ciągu każda osoba, którą wpisano do testamentu ma pełne prawo do tego, aby wystąpić o zrzeczenie się spadku. Kłopotliwy spadek po bracie lub spadek po babci nie będzie już dzięki temu jakimkolwiek problemów. Odrzucenie spadku będzie zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem wtedy, gdy osoba zmarła za życia zaciągnęła mnóstwo długów, a jednocześnie jej majątek nie był zbyt duży. Przed podjęciem ostatecznej decyzji odnośnie zrzeczenia spadku warto jednak dokładnie zweryfikować, jak wygląda cała ta procedura, to znaczy sprawdzić, ile mamy czasu na podjęcie decyzji oraz jak wyglądała sytuacja majątkowa osoby zmarłej. W ten sposób unikniemy niepotrzebnych nieprzyjemności.
Kiedy dochodzi do otwarcia spadku?
Do otwarcia spadku dochodzi w chwili śmierci spadkodawcy. Mówi o tym bardzo dokładnie artykuły 924 i 925 Kodeksu cywilnego. W momencie śmierci spadkobiercy wchodzą w prawa oraz obowiązki osoby zmarłej, która była spadkodawcą. Jakie ma to skutki? Oznacza to, że spadkobiercy otrzymują nie tylko majątek, czyli dobra finansowe i materialne należące do zmarłego, ale również wszelkie długi, które spakodawca zaciągnął w czasie swojego życia. Jest na to wyjście. Wystarczy zrzeczenie się praw do spadku, które można zrealizować przez złożenie specjalnego oświadczenia.
Co można zrobić ze spadkiem - wszystkie dostępne możliwości
Gdy nastąpi śmierć spadkodadawcy, dochodzi do wcześniej wspomnianego otwarcia spadku. Fakt należenia do grona spadkobierców testamentowych bądź ustawowych nie przekłada się w sposób bezpośredni na to, że nie będziemy mieli jakiegokolwiek wpływu na to, czy przyjmiemy spadek po zmarłym. Każdy spadkobiera może postąpić w wybrany przez siebie sposób. Istnieją trzy możliwości:
- Przyjęcie spadku wprost. Oznacza to, że dziedziczymy pieniądze, majątek wraz ze wszystkimi długami, które zaciągnęła osoba zmarła. Niezwykle ważne jest to, że przyjmując spadek wprost, odpowiadamy za wszystkie długi zmarłego całym swoim majątkiem, a wartość aktywów, które odziedziczono po zmarłym nie ma w tym względzie jakiegokolwiek znaczenia. Jeśli chcemy przyjąć spadek w takiej formie, jesteśmy zobowiązani do złożenia odpowiedniego oświadczenia przed sądem bądź u notariusza w terminie do 6 miesięcy od otwarcia spadku lub od momentu, w którym uzyskaliśmy informację o tym, iż doszło do odczytania testamentu.
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Specjaliści określają tę opcję jako zdecydowanie najprostszą. Dlaczego? Aby przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nie trzeba podejmować jakichkolwiek kroków prawnych, gdyż do przyjęcia spadku w tej formie dochodzi w sposób automatyczny. W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza obowiązują zupełnie inne zasady. Dziedzicząc w ten sposób spadek z długami będziemy odpowiadali za długi wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku. Nasz majątek osobisty nie będzie na tym cierpiał w żadnym stopniu, dlatego też przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza dla wielu osób wydaje się zdecydowanie najkorzystniejszym rozwiązaniem. Trzeba jednak pamiętać o tym, że ta forma dziedziczenia w przypadku, gdy zmarły miał długi, niekiedy wiąże się z koniecznością spełnienia dodatkowych formalności przez spadkobiercę. Warto wiedzieć o tym, że dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się też z koniecznością sporządzenia specjalnego wykazu przez spadkobiercę bądź spisu inwentarza przez komornika. Wykaz inwentarza musi zawierać wszystkie najważniejsze informacje o przedmiotach składających się na spadek, przedmiotach zapisów windykacyjnych z ich wartościami i długami spadkowymi wraz z wysokością. W każdym z tych przypadków wartość należy podawać według stanu, w którym miało miejsce otwarcie spadku. Taki dokument należy złożyć w sądzie lub u notariusza.
- Odrzucenie spadku (nie przyjęcie spadku). Decydując się na zrzeczenie spadku nie odziedziczymy po zmarłej osobie ani pieniędzy, ani żadnych aktywów materialnych czy długów. Aby odrzucenie spadku miało moc prawną, konieczne jest złożenie specjalnego oświadczenia potwierdzonego notarialnie bądź w oświadczenia w sądzie. Czas na dopełnienie wszystkich formalności związanych z nie przyjęciem spadku wynosi pół roku od momentu otwarcia spadku bądź od momentu, gdy spadkobierca uzyskał informację o tym, iż spadkodawca zmarł.
Najważniejsze terminy związane ze spadkiem, o których warto pamiętać
Jaki jest czas na odrzucenie spadku? Co do zasady każde oświadczenie dotyczące przyjęcia (lub nie) spadku zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa koniecznie należy złożyć w ciągu pół roku od dnia, w którym doszło do otwarcia spadku.
W rzeczywistości bieg tego terminu rozpoczyna się nieco inaczej w zależności od tego, kim jest spadkodawca. Gdy mamy do czynienia ze spadkobiercą ustawowym, wówczas termin biegnie od dnia otwarcia spadku. Z kolei, gdy chodzi o spadkobierców wymienionych przez osobę zmarła w testamencie, wtedy termin liczony jest od dnia ogłoszenia testamentu.
Początek liczenia terminu na dopełnienie wszelkich formalności może przebiegać też nieco inaczej w następujących przypadkach:
- Gdy spadkobierca nie miał wiedzy o tym, że doszło do śmierci spadkodawcy - wówczas termin na złożenie dokumentów biednie od dnia, w którym uzyskał on informację o zgonie spadkodawcy bądź od dnia, w którym przekazano mu wiadomość o ogłoszeniu testamentu. Trzeba jednak mieć świadomość, iż w przypadku, gdy powołamy się na tę przesłankę podczas rozprawy sądowej, bedziemy zobowiązani do tego, aby ją bardzo dokładnie uzasadnić. Sąd nie uwierzy nam “na słowo”, dlatego zalecamy, aby wcześniej przygotować odpowiednie argumenty gotowe do przedstawienia na wokandzie.
- Gdy spadkobierca ustawowy miał wiedzę o przygotowanym testamencie, nie musi składać oświadczeń. Trzeba jednak pamiętać o tym, że w sytuacji gdy spadkobierca testamentowy podejmie decyzję o odrzuceniu spadku, powołani w jego miejsce spadkobiercy ustawowi mają 6 miesięcy na dopełnienie formalności licząc od dnia, w którym przekazano im informację na ten temat.
Aktualne przepisy polskiego prawa mówią jasno, że w przypadku, gdy w omówionych powyżej terminach nie przedstawimy odpowiedniego oświadczenia o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu, wtedy wszystkie organy uznają w sposób automatyczny, że doszło do przyjęcia spadku w omówionej powyżej formule “na wprost”. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której przyjęcie spadku dotyczy osób małoletnich, które przyjmują go wtedy z dobrodziejstwem inwentarza. Tak samo jest, gdy jeden ze spadkobierców przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza - wszyscy pozostali spadkobiercy, którzy nie składali jakichkolwiek oświadczeń, także automatycznie przyjmują majątek w formie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, dzięki czemu nikt nie będzie ich ścigał za długi zmarłego.
Jak widać, czas na odrzucenie spadku zależy od wielu zróżnicowanych czynników oraz sytuacji spadkodawcy i spadkobiercy, dlatego warto o tym pamiętać.
Kiedy warto zdecydować się na odrzucenie spadku?
Spadek z długami może być ogromnym problemem. Czasem zrzeczenie się spadku po ojcu lub innym członku rodziny wydaje się być jedynym sensownym rozwiązaniem. Zrzeczenie się prawa do spadku jest obecnie znacznie prostsze. Wszystko dzięki zmianom w przepisach, które uchwalono kilka lat temu. Zaczęły one obowiązywać 18 paźdz Obowiązujące przepisy w znaczącym stopniu ochraniają interesy spadkobierców. Należy jednak pamiętać, że przed 18 października 2015 gdy nie doszło do złożenia oświadczenia w sądzie lub przed notariuszem, wtedy w myśl obowiązujących przepisów spadkobiercy przyjmowali spadek wprost, więc przejęcie długów po osobie zmarłej było niezwykle często występującym zjawiskiem.
W tej chwili, gdy spadkobierca nie oświadczy, że chce przyjąć spadek wprost, to nie będzie to w ogóle możliwe. W najgorszym wypadku jedyną stratą dla niedoszłego spadkobiercy będzie brak zysków. W dalszym ciągu istnieje jednak sporo sytuacji, w których odrzucenie spadku będzie najlepszym pomysłem. O jakich sytuacjach mowa? Przede wszystkim wtedy, gdy jesteśmy pewni, że osoba zmarła nie miała żadnego wartościowego majątku oraz jednocześnie posiadała sporo zadłużeń. Wtedy zrzeknięcie się spadku sprawi, że unikniemy ogromnej liczby problemów formalnych oraz potencjalnych kosztów, które byłyby związane ze stworzeniem spisu inwentarza.
Zrzeczenie się dziedziczenia przed śmiercią spadkodawcy - czy jest to możliwe?
Jeśli zdajemy sobie sprawę z tego, że bliska nam osoba borykająca się z różnymi zadłużeniami już wkrótce umrze, ryzyka odziedziczenia długów można pozbyć się jeszcze w trakcie jej życia. Wówczas należy zdecydować się na zrzeczenie się dziedziczenia. W tym celu trzeba sporządzić specjalną umowę potwierdzoną notarialnie pomiędzy spadkodawcą a ustawowym spadkobiercą. Zrzeknięcie się spadku skutkuje tym, że spadkobierca będzie traktowany w taki sposób, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku. Nie będzie dziedziczył po zmarłym ani aktywów, ani pasywów, długów oraz nie będzie miał prawa do uzyskania zachowku.
Jeśli umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia nie będzie wskazywała inaczej, z dziedziczenia po zmarłym wyłączone są wszystkie zstępne takiej osoby. Warto również wiedzieć, że gdy spadkodawca podejmie decyzję o przekazaniu majątku w formie testamentu, wtedy zrzeczenie się dziedziczenia okaże się niewystarczające. Należy mieć świadomość, iż zrzeczenie się dziedziczenia ma moc prawną tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym.
W przypadku rezygnacji z dziedziczenia ustawowego przez spadkobiercę, udział spadkobiercy będzie przepadał kolejno na rzecz dzieci spadkobiercy oraz wszystkich dalszych spadkobierców ustawowych.
Jak odrzucić spadek? Dokładna instrukcja krok po kroku
Jak odrzucić spadek? Tego rodzaju pytania zadaje mnóstwo osób, które chciałyby uwolnić się od długów po zmarłej osobie, która za życia zaciągnęła sporo zobowiązań finansowych. Jeśli zależy nam na skutecznym odrzuceniu spadku, powinniśmy pamiętać o najważniejszej kwestii, czyli obowiązujących terminach. Spadkobierca jest zobowiązany do tego, aby w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy bądź uzyskaniu informacji o uwzględnieniu go w testamencie złożyć stosowne oświadczenie.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub przed notariuszem. Składając takie oświadczenie, musimy mieć ze sobą swój dowód osobisty oraz akt zgonu spadkodawcy. Czasami wymaga się również przedstawienia wypisów aktów notarialnych, które dotyczą zrzeknięcia się spadku przez pozostałych członków rodziny.
Warto też zdawać sobie sprawę z tego, iż termin na zrzeczenie się spadku po osobie zmarłej nie zawsze wynosi 6 miesięcy. Niekiedy czas na podjęcie decyzji jest nieco dłuższy. Dzieje się tak, gdy działaliśmy w błędzie, czyli nie mieliśmy wiedzy na temat długów ciążących na spadkodawcy lub ktoś umyślnie wprowadzał nas w błąd. Wtedy przysługuje nam prawo do założenia postępowania sądowego, którego celem będzie ponowne zbadanie sprawy przez sąd oraz wydanie zgody na odrzucenie przez nas spadku.
Odrzucenie spadku przez osobę małoletnią
Często dzieje się tak, że w momencie gdy spadkobierca podejmuje decyzję o zrzeczeniu się spadku po spadkodawcy, spadek przechodzi na zstępnych, czyli na dzieci. Jeżeli dziecko jest jeszcze osobą małoletnią, to nie posiada zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że w takim przypadku wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego muszą złożyć jego prawni opiekunowie, np. rodzice.
Aby odrzucenie spadku było możliwe, trzeba jednak w pierwszej kolejności zgłosić się do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, ponieważ ma to spore znaczenie dla sytuacji materialnej dziecka. Pismo do sądu rejonowego powinno zawierać najważniejsze informacje na temat negatywnych skutków finansowych, jakie spowodowałoby przyjęcie spadku przez dziecko. Jeśli sąd nie będzie miał żadnych przeciwwskazań, w stosunkowo krótkim czasie wyda zgodę na odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko.
Jakie są skutki odrzucenia spadku przez spadkobiercę?
Odrzucenie spadku jest decyzją nieodwołalną, dlatego zalecamy, aby przed jej podjęciem bardzo dokładnie rozważyć wszystkie za i przeciw. Należy zastanowić się, jakie będą konsekwencje poszczególnych działań. Jakie konsekwencje spowoduje nieprzyjęcie spadku?
Podstawa konsekwencja będzie taka, że nie otrzymamy spadku po zmarłym, co niejako wynika z podjętej przez nas decyzji. Nie odziedziczymy aktywów, pasywów czy długów po osobie zmarłej. Jeśli będzie to spadek z długami kolejność dziedziczenia będzie niezwykle istotna. W przypadku, gdy spadkobierca odrzuci spadek, będzie on traktowany w taki sposób, jakby nie dożył do chwili, w której otwarto spadek.
Zgodnie z kolejnością dziedziczenia, długi będą mogły przejść na zstępnych, czyli na jego dzieci. Z tego względu może okazać się konieczne złożenie wniosku o odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Ostatnia z konsekwencji to brak prawa do zachowku. Osoba, która decyduje się na odrzucenie spadku, nieodwołalnie traci prawo do wypłacenia zachowku.
Koszty związane z odrzuceniem spadku u notariusza i przed sądem - dokładne dane
Ile będzie kosztowało nie przyjęcie spadku przed sądem oraz u notariusza? Opłata sądowa pobierana za wniosek o odrzucenie spadku przed sądem wynosi 100 złotych. Z kolei, gdy zdecydujemy się na taką samą czynność u notariusza, koszt wyniesie 50 złotych netto, czyli 61,50 złotych brutto. Oprócz wspomnianych wyżej kosztów trzeba też doliczyć inne niezbędne opłaty. Mowa tutaj m.in. o koszcie wypisów aktu notarialnego (w tym również koszt wypisu, który notariusz będzie przesyłał do sądu).
